Dưới định hướng của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, cắt lớp vi tính hay hệ thống cộng hưởng từ mở, người ta có thể sinh thiết hay chọc hút các tổn thương trong ổ bụng một cách chính xác và an toàn. Không có một nguyên tắc cụ thể phâ n chia lúc nào làm dưới hướng dẫn của siêu âm, lúc nào làm dưới hướng dẫn của cắt lớp vi tính hay cộng hưởng từ mà phụ thuộc vào vị trí của tổn thương và thói quen của người làm can thiệp. Tuy nhiên dưới hướng dẫn của cắt lớp vi tính thường đ ược áp dụng tr ong trường hợp siêu âm hạn chế như tổn thương ở sâu, người bệnh béo, sau phẫu thuật…
I. ĐẠI CƯƠNG
Dưới định hướng của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, cắt lớp
vi tính hay hệ thống cộng hưởng từ mở, người ta có thể sinh thiết hay chọc hút
các tổn thương trong ổ bụng một cách chính xác và an toàn. Không có một
nguyên tắc cụ thể phâ n chia lúc nào làm dưới hướng dẫn của siêu âm, lúc nào làm
dưới hướng dẫn của cắt lớp vi tính hay cộng hưởng từ mà phụ thuộc vào vị trí của
tổn thương và thói quen của người làm can thiệp. Tuy nhiên dưới hướng dẫn của
cắt lớp vi tính thường đ ược áp dụng tr ong trường hợp siêu âm hạn chế như tổn
thương ở sâu, người bệnh béo, sau
phẫu thuật…
II. CHỈ ĐỊNH
VÀ CH NG CHỈ ĐỊNH
1. Chỉ định
Tổn thương khối trong ổ bụng hay khoang sau phúc mạc nhưng không rõ
bản chất.
2. Chống chỉ định
- Rối loạn đông máu.
- Người bệnh không hợp tá c : Già, trẻ em…
- Không có đường vào để chọc tổn thương..
III. CHUẨN BỊ
1. Người th ực hiện
- Bác sỹ chuyên khoa
- Bác sỹ phụ
- Kỹ thuật viên điện quang
- Điều dưỡng
- Bác sỹ, kỹ thuật viên gây mê (nếu người bệnhkhông thể hợp tác)
456
2. Phương tiện
- Máy chụp CL VT
- Phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh
3. Thuốc
- Thuốc gây tê tại chỗ
- Thuốc gây mê toàn thân (nếu có chỉ định gây mê)
- Thuốc đối quang I-ốt tan trong nước
- Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc
4. Vật tư y t th ng thường
- Bơm tiêm 5; 1 0ml
- Nước cất ho c nước muối sinh lý
- Găng tay, áo, mũ, khẩu trang phẫu thuật
- Bông, gạc, băng dính phẫu thuật.
5. Vật tư y t đặc biệt
Kim sinh thiết chuyên dụng
6. Người bệnh
- Người bệnh được giải thích kỹ về thủ thuật để phổi hợp với thầy thuốc.
- Tại phòng can thiệp: người bệnh n m, lắp máy theo dõi nhịp thở, mạch,
huyết áp, điện tâm đồ, SpO2. Sát trùng da sau đó phủ khăn phủ vô khuẩn
có lỗ.
- Người bệnh quá kích thích, không n m yên: cần cho thuốc an thần…
7. Phi u xét nghiệm
- Hồ sơ bệnh án điều trị nội trú
- Có phiếu chỉ định thực hiện thủ thuật đã được thông qua
- Phim ảnh chụp X quang, CLVT, CHT (nếu có).
I
V. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
1. Nguyên tắc chung
- Đ t đường truyền tĩnh mạch cho người bệnh trước can thiệp.
- Thủ thuật thường được tiến hành dưới gây tê tại chỗ.
- Một số trường hợp phải tiêm thuốc cản quang
- Tư thế người bệnh : ngửa, nghiêng phải - trái, xấp.
- Gây tê tại chỗ.
457
2. Ti p cận tổn thương
- Chọc kim dưới định hướng của CLVT vào tổn thương : b ng các lát cắt
cách quãng ho c chiếu dưới CLVT (CT Fluoro) tùy từng điều kiện cụ thể
và thói quen của bác sỹ can thiệp. Tuy nhiên nếu làm dưới Fluoro CT thì
người bệnh và bác sỹ can thiệp s nhiễm tia X nhiều hơn.
- Nguyên tắc chọn đường vào : Ngắn nhất có thể, tuy nhiên cần phải tránh
những cấu trúc đường tiêu hóa , mạch máu, màng phổi. Đối với một số kim
nhỏ > 20 G (số càng to, đường kính kim càng nhỏ) có thể chọc qua ống
tiêu hóa. Trong trường hợp cần thiết phải chọc qua ống tiêu hóa, nên tránh
chọc qua đại tràng (có nguy cơ viêm phúc mạc).
3. Một số kỹ thuật
- Thay đổi tư thế người bệnh để lựa chọn vị trí vào tổn thương an toàn nhất.
- Bẻ cong kim sinh thiết ho c chuyển hướng kim sinh thiết.
- Hít sâu ho c thở ra trong quá trình đẩy kim.
- Bơm khí ho c nước vào ổ phúc mạc để đẩy các tạng không mong muốn.
- Ép bụng người bệnh .
4. Một số trường hợp nguy cơ ch ảy máu cao
Có thể nút đường chọc sinh thiết trong lúc rút kim ra khỏi cơ thể người
bệnh.
V. TAI BIẾN VÀ XỬ TRÍ
- Tràn máu trong ổ bụng ho c khoang sau phúc mạc.
- Thủng ruột, viêm phúc mạc.
- Tràn dịch màng phổi.
- Tăng huyết áp kịch phát trong trường hợp sinh thiết khối u tủy thượng
thượng (pheocromocytome) ho c u cận hạch (paragangliome).
- Reo rắc tế bào ung thư theo đường chọc.
