- Hậu môn nhân tạo là một chỗ mở ở hồi tràng hay đ ại tràng trên thành bụng (tạm thời hay vĩnh vi ễn). Phân di chuyển trong lòng ruột qua chỗ mở này và thoát ra ngoài vào một túi gắn ở thành bụng. Các lỗ thoát này không có van hoặc cơ nên không th ể kiểm soát của phân ra ngoài. - Tác động lớn nhất của hậu môn nhân tạo đối với người bệnh là ảnh hưởng về tâm lý. Người bệnh thường lo lắng về việc có thể tiếp tục sinh hoạt và làm việc bình thường hay không, có bị xa lánh vì mùi hôi từ hậu môn nhân tạo. Bởi vậy, khi cần thiết phải làm hậu môn nhân tạo người bệnh phải được tư vấn về tâm lý trước và sau phẫu thuật để có thể sinh hoạt bình thường sau khi đi ều trị. - Về mặt kỹ thuật đây không ph ải là phẫu thuật phức tạp nhưng không đư ợc coi là phẫu thuật nhỏ, vì thường được làm trên những người bệnh có thể trạng kém, ung thư giai đo ạn cuối suy kiệt hay mổ cấp cứu.
I. ĐẠI CƯƠNG
- Hậu môn nhân tạo là một chỗ mở ở hồi tràng hay đ ại tràng trên thành bụng
(tạm thời hay vĩnh vi ễn). Phân di chuyển trong lòng ruột qua chỗ mở này và
thoát ra ngoài vào một túi gắn ở thành bụng. Các lỗ thoát này không có van hoặc
cơ nên không th ể kiểm soát của phân ra ngoài.
- Tác động lớn nhất của hậu môn nhân tạo đối với người bệnh là ảnh hưởng
về tâm lý. Người bệnh thường lo lắng về việc có thể tiếp tục sinh hoạt và làm
việc bình thường hay không, có bị xa lánh vì mùi hôi từ hậu môn nhân tạo. Bởi
vậy, khi cần thiết phải làm hậu môn nhân tạo người bệnh phải được tư vấn về
tâm lý trước và sau
phẫu thuật để có thể sinh hoạt bình thường sau khi đi ều trị.
- Về mặt kỹ thuật đây không ph ải là phẫu thuật phức tạp nhưng không đư ợc
coi là phẫu thuật nhỏ, vì thường được làm trên những người bệnh có thể trạng
kém, ung thư giai đo ạn cuối suy kiệt hay mổ
cấp cứu.
II. CHỈ ĐỊNH
Hậu môn nhân tạo được chỉ định trong một số trường hợp:
- Ung thư đại tràng đến muộn trong giai đo ạn trễ không còn khả năng cắt bỏ
- Viêm loét nặng, trực tràng chảy máu
- Bệnh túi thừa đại tràng
- Rò trực tràng âm đ ạo hay dò trực tràng bàng quang
-
chấn thương - Rò hậu môn phức tạp xuyên cơ th ắt
- Làm hậu môn nhân tạo để bảo vệ miếng nối
- Các rối loạn chức năng khác
III.CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Không có chống chỉ định làm hậu môn nhân tạo trong tắc ruột và ung thư
đại trực tràng.
IV. CHUẨN BỊ
1. Người thực hiện quy trình kỹ thuật: là phẫu thuật viên chuyên khoa ngoại
tiêu hoá. HƯỚNG DẪN 574
2. Phương tiện: giàn phẫu thuật nội soi và các dụng cụ nội soi, bộ đồ trung
phẫu mổ hở.
3. Người bệnh:
Trước mổ cần làm các xét nghiệm cơ bản và thăm dò đ ể đánh giá tình tr ạng
hô hấp và tim mạch cũng như m ức độ tắc ruột của người bệnh. Người bệnh cần
được nhịn ăn 6 gi ờ trước phẫu thuật.
4. Hồ sơ bệnh án:
Hoàn thành các thủ tục hành chính theo quy đ ịnh: bệnh án chi tiết, biên bản
hội chẩn, biên bản khám trước khi gây mê, giấy cam đoan đ ồng ý phẫu thuật.
V. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
1. Kiểm tra hồ sơ: biên bản hội chẩn, cam kết phẫu thuật, biên bản duyệt mổ,
biên bản khám tiền phẫu và tiền mê.
2. Kiểm tra người bệnh: đúng người bệnh.
3. Thực hiện kỹ thuật:
Biện pháp vô cảm: Mê nội khí quản.
Tư thế người bệnh:
Người bệnh nằm ngửa, hai tay khép. Nếu làm hậu môn nhân tạo đại tràng
xuống thì dàn nội soi đặt bên trái, phẫu thuật viên đứng bên phải. Nếu làm hậu
môn nhân tạo đại tràng lên hay hồi tràng thì dàn nội soi đặt bên phải, phẫu thuật
viên đứng bên trái.
Kỹ thuật:
- Đặt troca 10mm dư ới rốn, bơm hơi ổ bụng với áp lực 12 mmHg, quan sát
toàn bộ ổ bụng, đánh giá tình tr ạng u xâm lấn và các tạng lân cận, sau đó xác
định vị trí đoạn ruột cần đưa ra đ ể làm hậu môn nhân tạo. Sau khi xác đ ịnh đoạn
ruột đưa ra làm hậu môn nhân tạo dùng panh cặp vào đoạn ruột để cố định.
- Người phụ cắt bỏ một phần da hình tròn, đư ờng kính 2,5cm rạch dọc đến
lớp cân. Không nên cắt bỏ mô mỡ vì đây sẽ là mô đệm cho hậu môn nhân tạo.
Rạch lớp cân chéo ngoài sau khi tách các sợi cơ sang hai bên, rạch tiếp lá cân
sau. Khi đến phúc mạc thành sẽ là phúc mạc cẩn thận nông thành bụng bằng các
ngón tay để tạo đường hầm. Nếu đại tràng không giãn, đư ờng hầm có kích cỡ
đút lọt hai ngón tay là vừa. Dùng Babcock đ ể đưa đoạn đại tràng ra khỏi thành HƯỚNG DẪN 575
bụng. Đầu tận của đại tràng được đưa ra kh ỏi thành bụng khoảng 2cm. Khâu cố
định đại tràng vào cân thành bụng bằng bốn mũi khâu ở bốn góc với chỉ tiêu 2.0.
- Tiếp tục khâu cố định đại tràng vào thành bụng bằng các mũi khâu r ời sao
cho phần đại tràng nhô lên khỏi thành bụng khoảng 0,5-1 cm.
- Kỹ thuật làm hậu môn nhân tạo hồi tràng tương t ự như trên.
VI. THEO DÕI
Thời kỳ hậu phẫu:
- Trong 24 giờ đầu: Theo dõi tình trạng toàn thân, tri giác, đo m ạch, nhiệt độ,
huyết áp, nhịp thở. Truyền dịch, dùng kháng sinh, thuốc giảm đau,… theo ch ỉ
định ghi trong bệnh án.
- Những ngày sau: Truyền dịch, dùng kháng sinh,…theo y l ệnh trong hồ sơ,
theo dõi lưu thông ru ột, khi có trung tiện cho ăn nh ẹ cháo, sữa. Theo dõi tình
trạng ổ bụng, vết mổ, toàn thân, cho ngư ời bệnh vận động sớm. Phát hiện và xử
trí các biến chứng do bệnh, do phẫu thuật, do cơ đ ịa,…
Sau thời kỳ hậu phẫu
Người bệnh thường diễn biến thuận lợi: ăn uống được, lưu thông ru ột tốt.
Tuy nhiên trong giai đo ạn này có thể có các biến chứng do bệnh ung thư ti ếp tục
tiến triển gây đau, ăn u ống kém, sút cân hay khối u vỡ, chảy máu, di căn xa,…
Đối với các người bệnh mắc bệnh lao, viêm không đ ặc hiệu khác cần
chuyển tới cơ sở điều trị chuyên khoa phù hợp.
VII. XỬ TRÍ TAI BIẾN
1. Tắc ruột
- Nguyên nhân:
+ Đường hầm trên thành bụng quá hẹp
+ Còn tổn thương ở đoạn đại tràng phía trên hậu môn nhân tạo
+ Hậu môn nhân tạo bị xoắn hay bị đưa ra lộn đầu
+ Thoát vị cạnh hậu môn nhân tạo
- Xử trí: Mổ lại tuỳ tổn thương mà x ử trí
2. Viêm tấy da quanh hậu môn nhân tạo
- Thường xảy ra ở hậu môn nhân tạo hồi tràng.
- Xử trí: dán túi dán đ ể hạn chế dịch chảy ra xung quanh. HƯỚNG DẪN 576
- Chăm sóc da: rửa bằng xà phòng trung tính, lau khô thoa thuốc mỡ oxyt
kẽm
- Kháng sinh
3. Áp xe quanh hậu môn nhân tạo:
Xử trí: cắt chỉ, tách một phần miệng hậu môn nhân tạo ra khỏi mép da đ ể
thoát mũ, thay b ăng hàng ngày.
4. Hoại tử hậu môn nhân tạo:
Xử trí: theo dõi nếu hậu môn nhân tạo ra phân và phần hoại tử không lan
xuống quá lớp cân thành bụng. Mổ lại nếu nghi ngờ xoắn hậu môn nhân tạo hay
phần hoại tử lan sâu quá lớp cân thành bụng.
5. Hậu môn nhân tạo bị tụt và trong ổ phúc mạc:
Xử trí: mổ lại, làm lại hậu môn nhân tạo. Nếu đến thời điểm đóng hậu môn
nhân tạo thì đóng h ậu môn nhân tạo.
6. Thoát vị cạnh hậu môn nhân tạo:
Xử trí: - Khâu hẹp lại lỗ mở thành bụng
- Khâu đính lại thành đại tràng vào thành bụng
7. Sa hậu môn nhân tạo:
Làm lại hậu môn nhân tạo
